Shteti duhet të ndihmojë kompanitë e huaja që të mos mbyllin fabrikat dhe të mbajnë punonjësit e tyre. Pasojat e rënies ekonomike në Evropë, veçanërisht në Gjermani, tashmë po ndjehen këtu, kryesisht në industrinë e automobilave, thotë Viktor Mizo, kreu i Këshillit të Investimeve të Huaja. Sipas tij, nëse nuk ka ndihmë nga Qeveria, do të pasojë një periudhë e vështirë dhe një luftë për mbijetesë
Fisnik PASHOLLI
Shkup, 13 shkurt- Ngritja e një organi të posaçëm që do të funksionojë në sistemin One Stop Shop apo me një ndalesë dhe do të ketë të gjitha të dhënat për ndryshimet në ligje në vend, përmirësimin e pagesës së ndihmës shtetërore, lehtësimin e procedurave për punëtorët e huaj, si dhe reagimin e shpejtë ndaj zhvillimeve në Evropë për të mbajtur investitorët e huaj në vend. Këto janë kërkesat kryesore të investitorëve të huaj që rrjedhin nga sondazhi i vitit 2024 që u prezantua në Odën Ekonomike. Investitorët përmendin si rreziqe kryesore në veprimtarinë e tyre mungesën e një numri dhe cilësie të mjaftueshme të punëtorëve, uljen e porosive, rritjen e çmimit të lëndëve të para dhe komponentëve, kushtet për të bërë biznes, si dhe korrupsionin, infrastrukturën dhe normat doganore të papërputhshme për importin e lëndëve të para me ato në Bashkimin Europian, të cilat i bëjnë produktet e tyre jo konkurruese në tregun evropian.
Për shembull, normat doganore për importet e lëndëve të para dhe komponentëve nga vendet aziatike janë midis 10 dhe 15%, ndërsa në Bashkimin Evropian ato janë midis 0 dhe 2,7 për qind . Kjo krijon një ndryshim të madh midis asaj që importojmë dhe asaj që prodhojmë dhe eksportojmë. Produktet tona po bëhen jokonkurruese për eksport në Bashkimin Evropian, prandaj kërkojmë harmonizimin e tarifave doganore me ato evropiane.
“Shteti duhet të ndihmojë kompanitë e huaja që të mos mbyllin fabrikat dhe të mbajnë punonjësit e tyre. Pasojat e ngjarjeve në Evropë, veçanërisht në Gjermani, tashmë po ndihen këtu, kryesisht në industrinë e automobilave. Njëherësh, Këshilli i investitorëve të huaj paralajmëron se fillimi i vitit filloi me porosi të reduktuara prej 10 deri në 20 për qind. Muajin e ardhshëm do të duhet të paguajnë edhe paga minimale më të larta, shuma e të cilave ende nuk është përcaktuar”, thotë Viktor Mizo, kreu i Këshillit të Investimeve të Huaja.
Sipas tij, nëse nuk ka ndihmë nga qeveria, do të pasojë një periudhë e vështirë dhe një luftë për mbijetesë. Planet tona janë gati, buxhetet janë miratuar dhe ende nuk dihet nëse paga e re minimale do të jetë 24.400 denarë apo anëtarët e Këshillit Ekonomiko-Social do të pranojnë që ajo të rritet. “Deri më tani nuk kemi diskutuar me shtetin nëse dhe çfarë masash mund të ofrojë si ndihmë për kompanitë, por ligjërisht nuk është e mundur që ajo të jetë selektive, pra të drejtohet vetëm në sektorë të caktuar prodhimi. Por do të ishte mirë që qeveria të pranonte të merrte pjesë në kontribute, nëse do të kishte një pagë minimale më të lartë”, thekson Mizo. Për ta bërë më të lehtë biznesin, ata kërkojnë infrastrukturë më të mirë, akses në energji elektrike, gaz dhe ujë, transport publik, më pak burokraci, lëshim më të shpejtë të lejeve të qëndrimit për të huajt dhe jo situatën aktuale ku një menaxher duhet të presë 3 muaj për t’i zgjatur lejen e qëndrimit. Ata kanë problem edhe me fuqinë punëtore. Çdo kompani e dytë nuk mund të gjejë staf të kualifikuar. Megjithatë, sipas anketës, 48 për qind e kompanive të huaja deklaruan se nëse do të duhej të investonin tani, do të zgjidhnin sërish vendin. Gjithashtu 22 për qind do t’i investonin paratë diku tjetër. Faktorët që ndikojnë në vendimin e investimit janë kostot e ulëta të prodhimit, aksesi në fuqi punëtore, klima e parashikueshme e biznesit, taksat e ulëta, ndihma shtetërore, administrimi efikas, komunikimi më i mirë dhe më i shpeshtë me qeverinë dhe koordinimi më i mirë i institucioneve shtetërore.
Nga investitorët e huaj ekzistues në vend, 38 për qind kanë pasur vëllim të shtuar vitin e kaluar dhe 62 për qind kanë pasur rënie të punës . Rreth 51 për qind e tyre u përballën me mungesë të fuqisë punëtore të kualifikuar dhe 49 për qind kishin rritje të kostove operative që ata e theksuan si problem, sipas rezultateve të Anketës së Investimeve të Huaja Direkte 2024 të kryer nga Këshilli i Investitorëve të Huaj në Odën ekonomike.
Ata rekomandojnë përmirësimin e procesit arsimor në të gjitha nivelet, uljen e numrit të punonjësve në administratën publike dhe ofrimin e më shumë trajnime dhe edukim të fuqisë punëtore. Sugjerojnë gjithashtu që Qeveria të krijojë masa që synojnë mbajtjen e punonjësve në këto kompani. Kërkojnë gjithashtu asistencë dhe mbështetje nga investitorët ekzistues në procesin e punës, komunikim shumë më të shpeshtë me institucionet shtetërore, takime dhe vizita në kompani për adresimin e problemeve me të cilat përballen, edukim më të madh të punonjësve administrativë dhe komunikim më të mirë mes institucioneve shtetërore. Pyetjet më të shpeshta që investitorët e huaj i bëjnë Qeverisë dhe institucioneve kanë të bëjnë me ndihmën shtetërore, tatimet, aktivitetet doganore dhe më të kënaqur janë komunikimi me Drejtorinë e të Ardhurave Publike. Për vitin 2025, pothuajse i njëjti numër kompanish presin një rritje ose ulje të ngarkesës së punës dhe vetëm 17 për qind besojnë se do të mbetet e njëjtë si në vitin 2024. Një përqindje më e madhe besojnë se do të ketë ulje të numrit të të punësuarve, por kjo nuk do të thotë pushime nga puna, por mosplotësim i vendeve të punës që dikush ka lënë më parë.
Për të riinvestuar, kriteret më të rëndësishme janë kostot e ulëta të prodhimit, aftësia për të gjetur një fuqi punëtore të kualifikuar, një klimë e përshtatshme pozitive biznesi, taksa të ulëta, ndihma shtetërore, tregu lokal, infrastruktura, stabiliteti politik, afërsia me tregjet, afërsia me furnitorët, anëtarësimi në NATO. (koha.mk)