Kanceri i qafës së mitrës: Shkaqet, simptomat, diagnoza dhe trajtimi

Kanceri cervikal ose i qafës së mitrës është një sëmundje tumorale,që karakterizohet nga një zhvillim gradual sipas disa etapave. Faktorët e riskut për kancerin cervikal janë:

-Jeta seksuale jo e rregullt, fillimi i hershëm i saj dhe numri i partnerëve seksual rrit rrezikun për kancerin cervikal.

-Pirja e duhanit.

-Përdorimi i kontraceptivëve oralë për një kohë të gjatë nga femrat.

-Multipariteti (lindjet e shumta) dhe mosha e re e lindjes së parë.

-Prania e infeksioneve seksualisht të transmetueshme (IST) tek femrat.

Faktet kryesore

Kanceri i qafës së mitrës është kanceri i katërt më i zakonshëm tek gratë në nivel global me rreth 660 000 raste të reja dhe rreth 350 000 vdekje në vitin 2022.

Normat më të larta të incidencës dhe vdekshmërisë nga kanceri i qafës së mitrës janë në vendet me të ardhura të ulëta dhe mesatare. Kjo pasqyron pabarazitë e mëdha të nxitura nga mungesa e aksesit në vaksinimin kombëtar të HPV-së, shërbimet e shqyrtimit dhe trajtimit të qafës së mitrës dhe përcaktuesit social dhe ekonomikë.

Kanceri i qafës së mitrës shkaktohet nga infeksioni i vazhdueshëm me papillomavirusin njerëzor (HPV). Gratë që jetojnë me HIV kanë 6 herë më shumë gjasa të zhvillojnë kancer të qafës së mitrës në krahasim me gratë pa HIV.

Vaksinimi profilaktik kundër HPV-së dhe shqyrtimi dhe trajtimi i lezioneve para-kancerogjene janë strategji efektive për të parandaluar kancerin e qafës së mitrës dhe janë me kosto shumë efektive.

Kanceri i qafës së mitrës mund të shërohet nëse diagnostikohet në një fazë të hershme dhe trajtohet menjëherë.

Vendet në mbarë botën po punojnë për të përshpejtuar eliminimin e kancerit të qafës së mitrës në dekadat e ardhshme, me një grup të rënë dakord prej tre objektivash që do të përmbushen deri në vitin 2030.

Shkaqet

Papillomavirusi (HPV) është një infeksion i zakonshëm seksualisht i transmetueshëm. Pothuajse të gjithë personat seksualisht aktivë do të infektohen në një moment të jetës së tyre, zakonisht pa simptoma. Në shumicën e rasteve sistemi imunitar pastron HPV-në nga trupi. Infeksioni i vazhdueshëm me HPV me rrezik të lartë mund të shkaktojë zhvillimin e qelizave anormale, të cilat shkojnë në kancer.

Infeksioni i vazhdueshëm HPV i qafës së mitrës) nëse nuk trajtohet, shkakton 95% të kancereve të qafës së mitrës. Në mënyrë tipike, duhen 15-20 vjet që qelizat jonormale të bëhen kancer, por te gratë me sistem imunitar të dobësuar, siç është HIV-i i patrajtuar, ky proces mund të jetë më i shpejtë dhe të zgjasë 5-10 vjet. Faktorët e rrezikut për përparimin e kancerit përfshijnë shkallën e onkogjenitetit të tipit HPV, statusin imunitar, praninë e infeksioneve të tjera seksualisht të transmetueshme, numrin e lindjeve, moshën e re në shtatzëninë e parë, përdorimin e kontraceptivëve hormonalë dhe pirjen e duhanit.

Parandalimi

Rritja e ndërgjegjësimit publik, aksesi në informacion dhe shërbime janë çelësi për parandalimin dhe kontrollin gjatë gjithë jetës.

Vaksinimi në moshën 9-14 vjeç është një mënyrë shumë efektive për të parandaluar infeksionin HPV, kancerin e qafës së mitrës dhe kancere të tjera të lidhura me HPV.

Depistimi nga mosha 30 vjeçare (25 vjeç te gratë me HIV) mund të zbulojë sëmundjen e qafës së mitrës, e cila kur trajtohet, parandalon edhe kancerin e qafës së mitrës.

Në çdo moshë me simptoma ose shqetësime, zbulimi i hershëm i ndjekur nga trajtimi i shpejtë cilësor mund të kurojë kancerin e qafës së mitrës.

Vaksinimi HPV dhe hapa të tjerë parandalues

Që nga viti 2023, ka 6 vaksina HPV të disponueshme globalisht. Të gjithë mbrojnë kundër llojeve 16 dhe 18 të HPV me rrezik të lartë, të cilët shkaktojnë shumicën e kancereve të qafës së mitrës dhe janë treguar të sigurta dhe efektive në parandalimin e infeksionit HPV dhe kancerit të qafës së mitrës.

Si prioritet, vaksinat kundër HPV duhet t’u jepen të gjitha vajzave të moshës 9-14 vjeç, përpara se ato të bëhen seksualisht aktive. Vaksina mund të jepet në 1 ose 2 doza. Njerëzit me sistem imunitar të reduktuar në mënyrë ideale duhet të marrin 2 ose 3 doza. Disa vende kanë zgjedhur gjithashtu të vaksinojnë djemtë për të reduktuar më tej prevalencën e HPV në komunitet dhe për të parandaluar kanceret te meshkujt të shkaktuar nga HPV.

Mënyra të tjera të rëndësishme për të parandaluar infeksionin HPV përfshijnë:

• Ndalimin e duhanit , nëse jeni duhanpirës
• Përdorimi i prezervativëve
• Ekzaminimi i qafës së mitrës dhe trajtimi i parakancereve

Gratë duhet të kontrollohen për kancerin e qafës së mitrës çdo 5-10 vjet duke filluar nga mosha 30 vjeç. Gratë që jetojnë me HIV duhet të kontrollohen çdo 3 vjet duke filluar nga mosha 25 vjeç.

Zbulimi, diagnostikimi dhe trajtimi i hershëm i kancerit të qafës së mitrës

Kanceri i qafës së mitrës mund të shërohet nëse diagnostikohet dhe trajtohet në një fazë të hershme të sëmundjes. Njohja e simptomave dhe kërkimi i këshillës mjekësore për të adresuar çdo shqetësim është një hap kritik. Gratë duhet të vizitojnë një profesionist të kujdesit shëndetësor nëse vërejnë:

• gjakderdhje e pazakontë midis periodave, pas menopauzës ose pas marrëdhënieve seksuale
• rrjedhje vaginale e shtuar ose me erë të keqe
• simptoma si dhimbje të vazhdueshme në shpinë, këmbë ose legen
• humbje peshe, lodhje dhe humbje e oreksit
• parehati vaginale
• ënjtje në këmbë.

Vlerësimet klinike dhe testet për të konfirmuar një diagnozë janë të rëndësishme dhe në përgjithësi do të pasohen nga referimi për shërbimet e trajtimit, të cilat mund të përfshijnë kirurgji, radioterapi dhe kimioterapi, si dhe kujdes paliativ për të ofruar kujdes mbështetës dhe menaxhim të dhimbjes.

Rrugët e menaxhimit për kujdesin invaziv të kancerit janë mjete të rëndësishme për të siguruar që një pacient të referohet menjëherë dhe të mbështetet ndërsa ata lundrojnë hapat drejt vendimeve të diagnostikimit dhe trajtimit./shendeti.com.al